Marijke Linsen
advocaat & mediator
Erfrecht
Heeft u geen testament laten opstellen? Dan bepaalt het erfrecht wie uw erfgenamen zijn en hoeveel zij erven. De regels van het erfrecht staan in het Burgerlijk Wetboek.
Het erfrecht bepaalt onder andere dat:
-
alleen uw echtgenoot of geregistreerd partner en uw bloedverwanten van u erven
-
er 4 groepen bloedverwanten zijn
-
de zogenoemde wettelijke verdeling geldt als u getrouwd of geregistreerd partner was en u een of meer kinderen had.
Samenwonenden kunnen zonder testament niet van elkaar erven, maar zij kunnen in een samenlevingscontract wel regelen dat bezittingen van de een na het overlijden van de ander worden.
Lees meer over:
Aanvaarden, verwerpen en verklaring van erfrecht
Afwikkeling en verdeling nalatenschap: executeur, bewindvoerder en vereffenaar
Wanneer heb ik een verklaring van erfrecht nodig?
Verklaring van erfrecht niet altijd nodig
Verklaring van erfrecht laten inschrijven bij kadaster
Wat is het verschil tussen versterferfrecht en testamentair erfrecht?
Huwelijk of geregistreerd partnerschap in erfrecht gelijk
Welk erfrecht geldt als ik een erfenis uit een land binnen Europa krijg?
Verklaring afleggen in Nederland
Europese Verklaring Erfrecht overleggen
Europese Verklaring van Erfrecht aanvragen
Praktische voordelen van de Europese Erfrechtverordening
Welk erfrecht geldt er als ik als Nederlander in het buitenland woon?
Zelf kiezen welk erfrecht geldt
Wettelijke verdeling
Bij de wettelijke verdeling in erfrecht krijgt de langstlevende echtgenoot of geregistreerde partner de erfenis. De wettelijke verdeling geldt als er geen testament is gemaakt. Het erfdeel van de kinderen wordt omgerekend in geld. Zij krijgen dit bedrag pas als beide ouders zijn overleden.
Erfdeel kinderen
De kinderen krijgen hun erfdeel niet direct in handen. Ze krijgen een vordering in geld, ter grootte van hun erfdeel. Dit bedrag is pas opeisbaar als beide ouders zijn overleden.
Het huidige erfrecht zorgt ervoor dat de langstlevende echtgenoot of geregistreerde partner financieel beter verzorgd achterblijft. Daarnaast beperkt het huidige erfrecht de rechten van kinderen.
In het oude erfrecht hadden de kinderen direct na het overlijden recht op hun erfdeel. Als een kind het erfdeel direct opeiste, kon de langstlevende echtgenoot of geregistreerde partner in de financiële problemen komen.
Wilsrecht en vruchtgebruik
Door de wettelijke verdeling komen alle goederen van de nalatenschap bij de langstlevende echtgenoot of geregistreerde partner terecht. Pas als hij of zij overlijdt, erven de kinderen. Soms zijn dit kinderen uit een eerder huwelijk. Hierdoor kunnen goederen via de stiefouder bij de stieffamilie terechtkomen.
Als er sprake is van stieffamilie hebben de kinderen de mogelijkheid hun eigen positie te versterken. Zij kunnen dan een beroep doen op het wilsrecht en krijgen goederen in eigendom ter waarde van de vordering die zij hebben op de langstlevende echtgenoot of geregistreerde partner. Hoewel de kinderen nu eigenaar zijn, mag de echtgenoot of geregistreerde partner tijdens zijn of haar leven wel zelf de goederen blijven gebruiken. Dat heet vruchtgebruik.
Erfenis stiefkind
In een testament kan een stiefkind tot erfgenaam benoemd worden en worden betrokken bij de wettelijke verdeling. Het stiefkind krijgt dan dezelfde positie als het eigen kind van degene die de erfenis nalaat. Een stiefkind erft normaal gesproken niet van een stiefouder.
Onterven van de echtgenoot
Het is mogelijk een echtgenoot in een testament te onterven.
Onder het nieuwe recht zijn de gevolgen van onterving van de echtgenoot verzacht. De onterfde kan aanspraak maken op een ‘passend verzorgingsniveau’, bijvoorbeeld het recht van vruchtgebruik van de echtelijke woning.
Onterven van de kinderen
Ook de kinderen kunnen in een testament worden onterfd. De kinderen kunnen hiermee akkoord gaan en dan krijgen zij niets uit de nalatenschap. Maar zij kunnen ook een beroep doen op hun legitieme portie (een soort minimum erfdeel), waardoor zij een geldvordering op de erfgenamen krijgen.
Aanvaarden, verwerpen en verklaring van erfrecht
Een erfgenaam heeft de keus de nalatenschap zuiver of beneficiair te aanvaarden of te verwerpen (weigeren).
Een erfgenaam die zuiver een nalatenschap aanvaardt, krijgt alle goederen en schulden van de erflater. Voor schulden is de erfgenaam aansprakelijk met zijn privévermogen als deze niet uit de nalatenschap kunnen worden voldaan. Gedeeltelijke aanvaarding van de nalatenschap is niet mogelijk. Een erfgenaam kan wél beneficiair aanvaarden. Dat houdt in, dat de erfgenaam de nalatenschap alleen accepteert, voor zover die positief is.
Een erfgenaam kan ook een erfenis verwerpen, zodat hij niets met de nalatenschap te maken heeft. Voor beneficiair aanvaarden en verwerpen is een verklaring nodig, af te leggen bij de griffie van de rechtbank.
Negatieve nalatenschap
Als er meer schulden in de erfenis zitten dan bezittingen (baten), is er sprake van een negatieve nalatenschap. Heeft u de erfenis zuiver aanvaard, dan moet u als erfgenaam de resterende schulden betalen met uw eigen geld.
Afwikkeling en verdeling nalatenschap: executeur, bewindvoerder en vereffenaar
Na een overlijden moet een heleboel worden geregeld: de begrafenis of de crematie, maar ook het betalen van schulden en het verdelen van goederen. Erfgenamen kunnen dit zelf doen, maar ook iemand aanwijzen die de nalatenschap moet afwikkelen: de zogeheten vereffenaar.
Ook kan het zijn dat de erflater al iemand heeft aangewezen om zijn nalatenschap af te wikkelen: de zogeheten executeur. Volgens het nieuwe erfrecht kan dit alleen in een testament.
Net als onder het oude recht is het ook na 1 januari 2003 mogelijk gemaakt een erfdeel onder bewind te stellen, bijvoorbeeld totdat de erfgenaam 25 jaar is geworden.
Wanneer heb ik een verklaring van erfrecht nodig?
In een verklaring van erfrecht staat wie de erfgenamen zijn. Met zo’n verklaring van erfrecht kunnen de erfgenamen aantonen dat zij recht hebben op het banktegoed van de overledenen. De bank vertelt in welke gevallen een verklaring van erfrecht nodig is.
Verklaring van erfrecht niet altijd nodig
De banken vinden een verklaring van erfrecht niet nodig als:
-
Er sprake is van een langstlevende partner (echtgenoot/echtgenote of geregistreerde partner).
-
Er geen testament is. Het saldo op de rekening niet hoger is dan € 100.000.
-
Bij een hoger saldo, als er meerdere erfgenamen zijn of in complexe situaties is de verklaring wel nodig.
Verklaring van erfrecht laten inschrijven bij kadaster
Bestaat uw erfenis uit een huis, stuk grond of boot? Dan is het verstandig een verklaring van erfrecht door de notaris in te laten schrijven bij het Kadaster. In het Kadaster staat namelijk de overledene als eigenaar van het goed vermeld. Na inschrijving van de verklaring van erfrecht, staat u als eigenaar geregistreerd in het Kadaster. Dit is belangrijk voor bijvoorbeeld de WOZ aanslag, het energielabel en de levensverzekering.
Wat is het verschil tussen versterferfrecht en testamentair erfrecht?
Het erfrecht kent standaardregels over wie de erfgenamen zijn. Dit heet versterferfrecht en geldt als iemand geen testament heeft gemaakt. Met een testament is het mogelijk af te wijken van de regels die standaard gelden. Dit heet testamentair erfrecht. Iedereen van 16 jaar en ouder kan een testament maken.
Versterferfrecht
De volgende regels gelden voor het versterferfrecht:
Als u als erflater bent getrouwd en geen kinderen heeft, is uw echtgenoot de enige erfgenaam.
Als u niet bent getrouwd, maar wel kinderen heeft, dan zijn uw kinderen de erfgenamen. Zij erven ieder een gelijk deel.
Heeft u een echtgenoot en kinderen, dan erft uw echtgenoot samen met de kinderen, ieder een gelijk deel. De wettelijke verdeling is van toepassing. De kinderen krijgen pas de erfenis als u beiden bent overleden.
Heeft u geen echtgenoot en geen kinderen, dan erven uw ouders en uw (half)broers en (half)zussen. Is uw broer of zus al eerder overleden, dan komen diens kinderen daarvoor in de plaats.
Heeft u geen echtgenoot, geen kinderen, geen ouders en geen broers of zussen, dan erven uw grootouders. Als die al gestorven zijn, komen hun (klein)kinderen daarvoor in de plaats. Zijn ook deze allemaal gestorven, dan komen de overgrootouders met hun afstammelingen aan bod.
Huwelijk of geregistreerd partnerschap in erfrecht gelijk
De positie van geregistreerde partners is in het erfrecht gelijk aan de positie van gehuwden. Ook de positie van een kind uit een geregistreerd partnerschap is in het erfrecht gelijk aan de positie van een kind uit een huwelijk.
Welk erfrecht geldt als ik een erfenis uit een land binnen Europa krijg?
Erft u bezit uit een ander Europees land? Dan is het goed na te gaan welk recht van toepassing is op de vererving en afwikkeling van de erfenis. De erflater kan in zijn testament al een keuze voor een erfrecht hebben gemaakt. Bijvoorbeeld voor het Nederlandse erfrecht als hij de Nederlandse nationaliteit had. Heeft de erflater geen rechtskeuze gemaakt? Dan geldt automatisch het erfrecht van het land waar de erflater woonde.
De nieuwe regels die de verervingen afwikkelen gelden sinds 17 augustus 2015, de datum waarop de Europese Erfrechtverordening van toepassing is geworden. Deze verordening geldt in alle landen van de Europese Unie met uitzondering van Denemarken, Ierland en het Verenigd Koninkrijk.
Verklaring afleggen in Nederland
Heeft u een verklaring van aanvaarding of verwerping nodig? Dan kunt u deze ook in Nederland afleggen bij de griffie van de rechtbank in uw woonplaats. Een kopie van de Nederlandse verklaring geldt dan als bewijs in de erfrechtprocedure van het andere land.
Europese Verklaring Erfrecht overleggen
Moet u in het buitenland bewijzen dat u recht heeft op een erfenis? Dan kunt u dit doen door een Europese Verklaring van Erfrecht te overleggen. In de verklaring staat dat u de erfgenaam bent en welk erfrecht van toepassing is op de erfenis.
Europese Verklaring van Erfrecht aanvragen
De Europese Verklaring van Erfrecht kunt u in Nederland aanvragen bij de notaris. In andere Europese landen kunt u de verklaring krijgen bij of de notaris of de rechtbank.
Praktische voordelen van de Europese Erfrechtverordening
De Europese erfrechtverordening regelt een aantal praktische zaken:
Op de erfenis is één erfrecht van toepassing. Dit erfrecht regelt wie wat erft en hoe de afwikkeling van de erfenis verloopt. Dit betekent dat de notaris een akte kan opmaken. Of dat de bevoegde rechter een beslissing kan geven over wie welk goed uit de erfenis krijgt. Daarbij maakt het niet uit waar het goed zich bevindt.
De erfgenamen hoeven niet meer naar notarissen/rechtbanken in meerdere landen. Ze vragen na het overlijden één Europese Verklaring van Erfrecht aan.
Er is meer grip op wie de erfenis krijgt binnen die EU-landen. Zo kan een Nederlander in een Nederlands testament vastleggen dat zijn partner alles erft en niet de kinderen.
Welk erfrecht geldt als ik als Nederlander in het buitenland woon?
Woont u als Nederlander in het buitenland? Dan geldt het recht van het land waar u woont. Soms kan ook het Nederlandse recht bij de verdeling van uw erfenis van toepassing zijn. Wilt u zelf kiezen welk erfrecht van toepassing is, dan moet u bij de notaris zijn.
Grensoverschrijdende erfenis
Was het overlijden op of na 17 augustus 2015? Dan bepaalt de Europese erfrechtverordening, welk erfrecht van toepassing is op een grensoverschrijdende erfenis.
Woont u als Nederlander in het buitenland? Dan is het recht van het land van uw laatste ‘gewone verblijfplaats’ van toepassing. Onder gewone verblijfplaats telt bijvoorbeeld uw gezinssituatie. Of de lidstaat waar u belasting betaalt.
Is er, op het moment van overlijden, een nauwere band met een ander land dan dat van de laatste gewone verblijfplaats? Dan geldt het recht van dit andere land.
Regels Haags Erfrechtverdrag
Was het overlijden voor 17 augustus 2015? Dan zijn nog de regels van het Haags Erfrechtverdrag van toepassing bij de verdeling van uw erfenis.
Woont u als Nederlander in het buitenland en bezit u niet ook de nationaliteit van dat land? Dan gelden bij overlijden de volgende regels:
-
Woonde u daar op het moment van overlijden langer dan 5 jaar? Dan bepalen de regels van het land waar u woont wie uw erfgenamen zijn en wat zij erven.
-
Woonde u daar op het moment van overlijden korter dan 5 jaar? Dan zijn de Nederlandse regels van toepassing.
Zelf kiezen welk erfrecht geldt
U kunt ook zelf kiezen welk recht van toepassing is op uw erfenis.
-
Bij een overlijden op of na 17 augustus 2015 kunt u kiezen voor het Nederlandse recht. Heeft u ook een andere nationaliteit dan het land van uw laatste gewone woonplaats? Dan kunt u kiezen voor het recht van dat land. De rechtskeuze is beperkt tot het recht van het land waarvan u, op het moment van de rechtskeuze of overlijden, de nationaliteit bezit.
-
Bij een overlijden voor 17 augustus 2015 kunt u kiezen voor het Nederlandse recht. Of voor het recht van het land waar u woont.
U moet uw keuze bij de notaris in een testament laten vastleggen. Maakt u geen keuze? Dan bepaalt de Europese Erfrechtverordening of het Haags Erfrechtverdrag welk erfrecht van toepassing is.
Vragen erfrecht
U kunt met uw vragen over erfrechtelijke geschillen, zoals bijvoorbeeld de afwikkeling van een nalatenschap, de uitleg van testamenten, de legitieme portie of een niet goed functionerende executeur, bij mij terecht.
Noot: ondanks de zorgvuldige samenstelling kan het voorkomen dat er onjuistheden in de tekst staan. Marijke Linsen Advocaat en Mediator biedt u deze toelichting vrijblijvend ter informatie aan en kan hiervoor niet aansprakelijk worden gesteld. Voor een nadere toelichting of een advies voor uw persoonlijke situatie raad ik u aan contact op te nemen.
Bron: Rijksoverheid
